«Η προσβασιμότητα στη χώρα μας αποτελεί πολιτικό ζήτημα»

Δημοσιεύτηκε στις 26 Μαρτίου 2024

Συνέντευξη στον Μιχάλη Χριστοδούλου
Φωτογραφίες: Παύλος Βρυωνίδης

Cover photo: Από αριστερά προς τα δεξιά, η σκηνοθέτιδα της παράστασης ξαπλώνει πάνω στην μία ηθοποιό, η οποία με τη σειρά της ξαπλώνει στην άλλη ηθοποιό που κάθεται οκλαδόν στο πάτωμα. Κοιτάνε και οι 3 προς την κάμερα και χαμογελάνε

Το Λάρνακα 2030 παρουσιάζει το έργο Bodies we fa|| for όπου δύο νεαρές γυναίκες ξεδιπλώνουν την αλήθεια τους. Την ωμή, προσβάσιμη και συμπεριληπτική αλήθεια τους για τον Έρωτα. Βασισμένη σε αληθινές αφηγήσεις, η περφορμανς ντοκουμέντο αναρωτιέται αυτό ακριβώς που είναι και ο τίτλος της: ποιες σωματικότητες (τελικά) ερωτευόμαστε;

Το «Bodies we fa|| for» είναι η πρώτη περφόρμανς στην Κύπρο που δημιουργήθηκε απ’ την αρχή με όρους δημιουργικής προσβασιμότητας και εντάσσει δραματουργικά στοιχεία προσβασιμότητας, ζωντανή διερμηνεία στην κυπριακή νοηματική γλώσσα και υπερτιτλισμό για άτομα με ακουστική αναπηρία, καθώς και απτική ξενάγηση και στοιχεία ακουστικής περιγραφής για άτομα με οπτική αναπηρία. Η περφόρμανς πρωτοπαρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 2ου συμπεριληπτικού Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Beyond DisDance που διοργανώνει ο Πολυχώρος Συνεργείο στην Λεμεσό σε συνεργασία με την εταιρεία Liminal . Με την υποστήριξη του προγράμματος Πρωτοβουλίες Νέων από τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου και τη στήριξη του Φυτωρίου P&E.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία αυτής της περφόρμανς;
Έλενα: Η αφορμή ήταν το συμπεριληπτικό και προσβάσιμο φεστιβάλ Beyond DisDance του Πολυχώρου Συνεργείου, για τις ανάγκες του οποίου φτιάχτηκε και η περφόρμανς. Τα τελευταία χρόνια μια κοινή ανάγκη μας για ένα πιο δίκαιο θέατρο, ένα θέατρο χωρίς διαχωρισμούς και η σκέψη ότι το θέατρο θα έπρεπε να ήταν αυτονόητα προσβάσιμο και συμπεριληπτικό, μας οδήγησε στο να φτιάχνουμε τέτοιου είδους θέατρο. Φτιάξαμε λοιπόν μια μικτή ομάδα με ανάπηρα και μη ανάπηρα άτομα και ψάξαμε να βρούμε πώς ερωτεύεται η γενιά μας και πόσο προσβάσιμος είναι τελικά ο έρωτας. Με μια ευρύτερη έννοια προσβασιμότητας, η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο ανάπηρα άτομα αλλά και το κάθε άτομο ανάμεσά μας που δυσκολεύεται να ερωτευτεί, να φλερτάρει, να γνωρίσει άτομα, σε μια εποχή που o έρωτας συχνά μένει πίσω από μια οθόνη ενός dating app.

Πώς θα χαρακτηρίζατε αυτή τη δουλειά;
Νάγια: Ερωτεύσιμη! Σίγουρα για εμάς αυτή η δουλειά είναι ερωτεύσιμη με την ευρύτερη έννοια του Έρωτα, την έννοια αυτήν που ανοίγει το κάδρο της σκέψης μας, την έννοια του Έρωτα που μας εξελίσσει. Η δραματουργία της περφόρμανς αυτής είναι ένα νέο είδος θεάτρου που “προσβασιμοποιεί” την Τέχνη, που δίνει την αυτονόητη δυνατότητα σε ανάπηρα άτομα να την βιώσουν και δίνει ορατότητα σε σωματικότητες που δεν συναντάμε συχνά και θέτει ερωτήματα που ενδεχομένως να μην είχαμε αναρωτηθεί γι΄ αυτά ποτέ. Είναι πρωτόγνωρη και μπορεί να μην ταιριάζει σε κάθε γούστο. Και αυτό είναι εντάξει. Εμείς προσκαλούμε το κοινό να ‘ρθει και ας αποφασίσει το κάθε άτομο πώς θα χαρακτηρίσει αυτή τη δουλειά. Εμείς πάντως την ερωτευόμαστε κάθε φορά.

Οι δύο ηθοποιοί σε στάση χορού και έντονης έκφρασης. Η μία ηθοποιός, χρήστρια αμαξιδίου, έχει κρεμασμένο γύρω από το λαιμό της ένα ταψί που ακουμπάει στα πόδια της

Η θεματική σας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και έχει να κάνει συνοπτικά με την προσβασιμότητα στον έρωτα. Τελικά τι μάθατε και τι μεταφέρετε στη σκηνή;
Νάγια: Απαντάει το κείμενο για εμάς. Λέμε λοιπόν πως μιλάμε: " [… ] για τους Έρωτες με μιαν νέα διάσταση στη λέξη. Τη διάσταση της γενιάς μας. Τη διάσταση των πού -στα - σκατά - γνωρίζω - άτομα- πώς -στα -σκατά -φλερτάρω – πώς στα - σκατά – λειτουργούν -τα – dating apps – πώς -στα σκατά – φκαίνω – ραντεβού - πώς -στα -σκατά -τα - κάμαμε -έτσι - πώς -στα -σκατά -τα – κάμαν - έτσι -πού -στα -σκατά -εννα -βρω -συντροφιά- πότε -επιτέλους -τελειώνει -τούτη -η -σκατένια – αίσθηση -της -μοναξιάς; Τη διάσταση της γενιάς των κουρασμένων σωμάτων. Ή τζ̆αι τη διάσταση της γενιάς των διψασμένων σωμάτων. Τζ̆̆̆̆αι κάτι ακόμα. Εν τζ̆̆̆̆αι έσ̆σ̆ει τέλος τούτη η περφόρμανς. Εν’ δυνητικά ανοιχτή". Το τι μάθαμε και τι μεταφέραμε είναι μερικές απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα απο άτομα διαφορετικών σωματικοτήτων, ηλικιών, ταυτότητας φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας και ό,τι άλλο ορίζει μια ταυτοτική πρόσληψη. Το Bodies we fa|| for δημιουργήθηκε θέτοντας ερωτήσεις και ολοκληρώνεται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που μένει από εμάς είναι να αναρωτηθούμε για τις απαντήσεις.

Το έργο είναι βασισμένο σε αληθινές αφηγήσεις. Τι άλλαξε σε εσάς, στον τρόπο σκέψης σας, ίσως, συναντώντας ανθρώπους με αναπηρίες ακούγοντας τις ιστορίες τους;
Παναγιώτα: Είναι τόσο βαθιά εδραιωμένη η εικόνα της ετεροκανονικότητας στον έρωτα που όταν δίνεται ορατότητα σε σώματα που δεν υπάρχουν στον δημόσιο χώρο ξεκινάς να σκέφτεσαι. Ξεκινάς να αναρωτιέσαι. Πώς θα βγει ραντεβού ένας χρήστης αμαξιδίου αν δεν οδηγάει, σε μια χώρα που τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι προσβάσιμα; Πώς θα πάει σε ένα πάρτυ μια χρήστρια αμαξιδίου εφόσον οι περισσότεροι χώροι εστίασης/ νυχτερινής διαδκέδασης δεν είναι προσβάσιμοι; Και πες πως κατάφερες να μπεις… Πώς θα κατουρήσεις αν δεν υπάρχει αναπηρική τουαλέτα; Οι πόλεις μας δυστυχώς είναι σχεδιασμένες με μισαναπηρικό τρόπο, γεμάτες εμπόδια. Ο μισαναπηρισμός αυτός είναι η κανονικότητα, δυστυχώς.

Σε μαύρο φόντο η μία ηθοποιός ξαπλώνει στα πόδια της άλλης και κοιτάζονται χαμογελώντας.

Αυτή η περφόρμανς παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες αφού είναι απόλυτα προσβάσιμη για όλους. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Έλενα: Δυστυχώς ο όρος προσβάσιμο για όλους δεν υφίσταται. Είναι αδύνατο να κάνει κανείς μια παράσταση προσβάσιμη για όλους, αφού το «όλους» περιέχει τόσες πολλές διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, των οποίων συχνά οι ανάγκες προσβασιμότητας, δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Το σημαντικό είναι να είναι κανείς ειλικρινής ως προς το τι παρέχει, σε ποια ομάδα και με ποιο τρόπο. Άρα στη δική μας περίπτωση, η παράσταση φτιάχτηκε με όρους δημιουργικής προσβασιμότητας, η προσβασιμότητα δηλαδή, κυρίως για άτομα με οπτική και ακουστική βλάβη/αναπηρία, ήταν μέρος της δημιουργικής διαδικασίας. Ό,τι σκεφτόμασταν, ό,τι καταγράφαμε, το σκεφτόμασταν πάντα με το σκεπτικό, η χρήσιμη πληροφορία να μεταφράζεται και σε εικόνα (για τα κωφά άτομα) και σε ήχο (για τα τυφλά άτομα). Χρησιμοποιήσαμε δηλαδή τις υπηρεσίες προσβασιμότητας, όχι ως τεχνικές υπηρεσίες, αφού ολοκληρωθεί η συγγραφή και το στήσιμο της παράστασης. Αντιθέτως, εντάξαμε την ακουστική περιγραφή για άτομα με οπτική βλάβη/αναπηρία, στο ίδιο το κείμενο των ηθοποιών, ενσωματώσαμε τους υπέρτιτλους για κωφά και βαρήκοα άτομα μέσα στο σκηνικό και η διερμηνεία για κωφά άτομα δεν είναι αποκομμένη από την δράση. Η διερμηνέας είναι στην περίπτωση μας, μια τρίτη περφόρμερ στη σκηνή. Πριν από κάθε παράσταση προσφέρουμε επίσης μια απτική ξενάγηση για να γνωρίσουν και να αγγίξουν τα άτομα με οπτική βλάβη/αναπηρία τον σκηνικό χώρο της παράστασης, τα κοστούμια, αλλά και τις περφόρμερ, για να μπορούν στη συνέχεια ευκολότερα να συνδέσουν τις πληροφορίες κατά την διάρκεια της παράστασης. Ταυτόχρονα φροντίζουμε η παράσταση να ανεβαίνει μόνο σε θέατρα τα οποία είναι προσβάσιμα σε χρήστες και χρήστριες αμαξιδίου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ράμπα, τουαλέτα κλπ). Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν τα εργαλεία που μας δίνει το θέατρο για να κάνουμε μια περφόρμανς, πιο δίκαιη απέναντι στους θεατές και θεάτριές.

Γιατί πιστεύετε η χώρα μας, η κοινωνία μας δεν είναι τόσο προσβάσιμη σε ανθρώπους με αναπηρίες; Τι συμβαίνει;
Παναγιώτα: Η προσβασιμότητα στη χώρα μας θεωρώ πως αποτελεί ένα πολιτικό ζήτημα. Παρόλο που υπάρχουν κάποια επιδόματα, η κοινωνική πολιτική σταματάει εκεί. Οι πόλεις μας, ο δημόσιος χώρος είναι σχεδιασμένος με βάση την αρτιμέλεια. Η πρόσβαση ανάπηρων ανθρώπων σε βασικά κοινωνικά δικαιώματα όπως στην εργασία, στην παιδεία βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η κύρια πηγή των αποκλεισμών αυτών θεωρώ πως είναι το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού και της «ατομικής ευθύνης». Γιατί θα δούμε στην τηλεόραση τον ανάπηρο που «τα κατάφερε», θα συγκινηθούμε, θα δακρύσουμε, αλλά δεν θα αναρωτηθούμε ποιες είναι οι πολιτικές και κοινωνικές ευθύνες που συντηρούν το μισαναπηρισμό στην κοινωνία μας.

Ολοκληρώνοντας αυτή τη δουλειά τι κρατάτε μέσα σας; Τι μάθατε μέσα από αυτή και τι θα θέλατε να “πάρει” ο κάθε θεατής μαζί του φεύγοντας από την αίθουσα του θεάτρου Σκάλα;
Νάγια: Έμαθα πως όλων των ειδών οι -φοβίες, αναπηροφοβία, χονδροφοβία, ομοφοβία, τρανσοφοβία, είναι τόσο ριζωμένες μέσα μας που χωρίς το άνοιγμα, το μαζί, την φροντίδα, την πρόσβαση και την συμπερίληψη δεν ξεριζώνονται εύκολα. Και έμαθα πως ο Έρωτας μας μαθαίνει να φυτεύουμε σπόρους φτου και απ΄ την αρχή. Σε νέους κήπους που τώρα φτιάχνονται. Σε νέα λιβάδια και πεδιάδες. Σε νέα Γη. Έμαθα πως μπορούμε να φτιάξουμε δικιά μας Γη. Πολύχρωμη, πολυδιάστατη, πολυμορφική. Αυτή είναι και η ευχή μου για το κοινό. Να φύγει και να φτιάξει μια τέτοια Γη.
Παναγιώτα: Ολοκληρώνοντας το Bodies we fa|| for κρατώ μέσα μου τούτες ούλλες τις γεύσεις τζαι τις μυρωθκιές που φέρνει ο έρωτας. Έμαθα πολλά για την τέχνη μέσα από αυτή τη performance, για μια τέχνη της φροντίδας και της συμπερίληψης, για τι είδους τέχνη θέλω να κάνω. Θα ‘θελα ο κάθε θεατής να φύγει αποδομώντας τη λύπηση προς τα ανάπηρα στην σκηνή, να φύγει με ερωτήσεις μου θα ανοίξουν ίσως νέους δρόμους στη σκέψη του.

Η περφόρμανς είναι προσβάσιμη σε άτομα με οπτική, ακουστική και κινητική αναπηρία. Υπερτιτλισμός στην κυπριακή διάλεκτο.

ΠαράBodies we fa|| for
>> Παρασκευή 29 Μαρτίου, Δημοτικό Θέατρο ΣΚΑΛΑ, 20:30. Εισιτήρια: SoldOut Tickets. Είσοδος: 12€ γενική είσοδος / 10€ μειωμένο (ισχύει για ανέργους, συνταξιούχους, φοιτητές, και συνοδούς ανάπηρων ατόμων

ΓΙΑ ΚΡΑΤΗΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ, ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΣΤΟ 24632500 Ή ΣΤΟ info@larnaka2030.eu

Γενικές πληροφορίες: 24632500 | info@larnaka2030.eu

Συντελέστριες | Συντελεστές:

Σύλληψη Ιδέας | Έρευνα: Η ομάδα

Σύνθεση κειμένου: Νάγια Τ. Καρακώστα

Σκηνοθεσία: Έλενα Σωκράτους

Κίνηση: Ελευθερία Σωκράτους

Σκηνογραφία: Τζούλια Γεωργιάδου

Ποίημα: Παναγιώτα Ζιντίλη

Βίντεο εισαγωγής: Παναγιώτης Πασχαλίδης

Μοντάζ: Αντρέας Τουλούμης

Σχεδιασμός φωτισμού: Βασίλης Πετεινάρης

Χειρισμός υπερτίτλων: Ηλίας Σωφρονίου

Διερμηνεία στην κυπριακή νοηματική: Παναγιώτα Θεμιστοκλέους

Σχεδιασμός αφίσας: Ευανθία Κεπόλα

Δημιουργική προσβασιμότητα: Χρίστος Παπαμιχαήλ

Παραγωγή: Υπόγεια Σκηνή Πολυχώρου Συνεργείο

Επι σκηνής: Νάγια Τ. Καρακώστα & Παναγιώτα Ζιντίλη